دومین همایش ملی «انقلاب اسلامی و افق تمدنی آینده» دوشنبه۱۶ بهمن‌ ماه 1402 با حضور محمد مهدی اسماعیلی وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی، آیت الله محسن محمدی اراکی عضو هیأت‌رئیسه مجلس خبرگان رهبری، محمدرضا حسنی آهنگر رئیس دانشگاه جامع امام حسین (ع) و جمعی از مسئولان برگزار شد.

در ابتدای این مراسم، محمدحسین رجبی دوانی رئیس بنیاد ایران‌شناسی گفت: هر انقلابی اگر به پیروزی برسد به واسطه تحولاتی که پدید می‌آورد، می‌تواند در عرصه تمدنی نیز مؤثر واقع شود. انقلاب اسلامی ما که در دنیا بی‌بدیل است در عرصه تمدن و تمدن‌سازی نیز باید مثال زدنی باشد. سال‌ها غرب به جهان القا کرد که راه رشد و پیشرفت، پیروی از فرهنگ و تمدن غرب است اما همه می‌دانیم تمدن غرب به پایان رسیده است. اگر چه به ظاهر در عرصه‌های مادی پیشرفتی داشته اما چون ارزش‌های الهی را نادیده می‌گیرند راه به جایی نخواهند برد. امروز متفکران غربی به این مهم رسیده‌اند که تمدن غرب درحال فروپاشی است.

وی افزود: آینده جهان از آن اسلام و تمدن اسلامی است. انقلاب اسلامی فرهنگ و تمدن جدیدی بر مبنای ارزش‌های الهی بنا کرد که خیلی سریع جهانی شد. همانگونه که رهبر معظم انقلاب تأکید و ترسیم کردند این انقلاب زمینه ساز ظهور امام زمان(عج) خواهد شد. انقلاب اسلامی از همان بدو تولد نهادهای تمدنی بزرگی را پدید آورد که اگر نفوذ عوامل بیگانه و تفکر غربزده برخی مسؤلین نبود، امروز حرکت شتابان‌تری به سوی تمدن نوین اسلامی داشتیم. برای ساخت تمدن یا باید از منظر دینی به موضوع نگاه کرد که عدالت پایه و اساس آن است و یا باید از منظر غربی نگاه کرد که عمدتا آسایش و آرامش، رفاه و ثروت پایه و اساس آن است. در اینجا عدالت، محور اصلی تمدن ماست همانگونه که در حکومت نبوی نیز عدالت پایه و محور اصلی بود.

رجبی دوانی تصریح کرد: دانشگاه جامع امام حسین(ع) و پژوهشکده شهید صدر در این مجموعه با توجه به تاکیدات مقام معظم رهبری، بحث‌ها و اقدامات جدی برای نیل به آرمان‌های انقلاب اسلامی انجام داده‌اند و امروز دومین همایش ملی انقلاب اسلامی و افق تمدنی آینده را نیز برگزار کردند. در یک سال گذشته ۱۲ کارگروه علمی تشکیل شده، ۳۳ پیش نشست صورت گرفته، ۸ پنل تخصصی تشکیل شده، ۲۲۷ اثر و ۳۰ مورد مقاله دریافت شده است و ۵۵ استاد و صاحب‌نظر نیز در این همایش با ما همکاری داشته‌اند. این‌ها همه گوشه‌ای از تلاش‌ها در راستای تبدیل شدن به تمدن نوین اسلامی است.


در ادامه این همایش آیت‌الله محسن اراکی عضو مجلس خبرگان رهبری گفت: تمدن اسلامی چهار پایه اصلی دارد. پایه اول حاکمیت الهی است که در امامت و ولایت امام الهی جلوه‌گر می‌شود. وقتی حاکمیت الهی برقرار شد و ولایت الهی در جامعه بشری جاری شد، دو نوع رابطه در جامعه به وجود می‌آید و همانند تار و پود به جامعه هویت می‌بخشد که این تار و پود عبارت از ولایت طولی و ولایت عرضی است. ولایت طولی یعنی وقتی حاکمیت الهی در جامعه جاری شد جامعه از فرامین الهی پیروی می‌کند و بر اساس قانون الهی عمل می‌کند. 

وی ادامه داد: ولایت عرضی یعنی انسان‌هایی که تحت فرمان الهی هستند بین آنها یک پیوند عرضی برقرار می‌شود. ما دو فرمان بیشتر نداریم یا فرمان خداست یا فرمان هوای نفس است. چیستی انسان نیز به این باز‌می‌گردد که از کدام فرمان پیروی می‌کند، فرمان خدا یا فرمان هوای نفس؟ اگر جامعه‌ای از فرمان خدا پیروی کند آن جامعه الهی می‌شود. اگر جامعه‌ای از هوای نفس پیروی کرد، دچار غفلت و فروپاشی می‌شود. در مقابل جامعه غفلت، جامعه ذکر جامعه‌ای است که غافل نیست و همواره به یاد خداست و مشغول به ذکر اوست.

اراکی بیان کرد: شهری که در آن ولایت الهی جاری است، مرکزش مسجد است. نماز جمعه از الزامات این شهر است چون به استحکام ولایت طولی و عرضی کمک می‌کند. شما به حج نگاه کنید، حج مصداقی از وحدت یک جامعه است. حج پیوند طولی و عرضی را به هم متصل می‌کند. نهایتا جامعه الهی دست به ساخت یک شهر می‌زند که آنرا اسلام‌شهر می‌نامیم یعنی یک شهر اسلامی به معنای واقعی کلمه. در اسلام‌شهر تمام شهروندان و جامعه با نگرش توحیدی و عمل توحیدی برخورد می‌کنند و این همان تمدن الهی است.
در ادامه از دکتر محمدمهدی اسماعیلی وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی برای ایراد سخنرانی دعوت شد.

محمدمهدی اسماعیلی انقلاب اسلامی بیان داشتند:  ما، بی‌نظیر و منحصر به فرد است. مهم‌ترین ویژگی انقلاب اسلامی مردمی بودن آن است که اصلا با دیگر انقلاب‌ها قابل قیاس نیست. در عرصه پیشرفت و تمدن، عناصر عدالت، عقلانیت، معنویت متصل به منبع وحی، شریعت و فقه حرکت مدنی را سازمان می‌بخشند. فقه، پیشانی حرکت تمدنی اسلام است.

وی افزود: در ادوار مختلف تاریخی در جهان اسلام، همواره فقه در عرصه تمدن سازی سردمدار بوده در انقلاب اسلامی نیز امام خمینی(ره) که خود فقیهی گرانقدر بود این حرکت عظیم را ادامه داد و همچنان فقه است که در عرصه تمدن و تمدن سازی از جایگاه بالا و والایی برخوردار است. امام خمینی(ره) انقلاب اسلامی را آغاز یک جریان جدید تمدنی و در ادامه تبدیل شدن به تمدن نوین اسلامی و ان‌شاءالله ظهور امام زمان(عج) می‌دانست و ما نیز باید در همین راستا تلاش کنیم و گام برداریم.

اسماعیلی عنوان کرد:  ما در دوره سوم زایش تمدنی هستیم. در دوره سوم زایش تمدنی، مرجعیت دینی نقش و اهمیت بسزایی دارد. امروز در مقابل تمدن ما، تمدن غرب است که در نهایت تحوش به سر می‌برد. می‌دانیم در غرب خانواده درحال فروپاشی است. در نزاع تمدنی که امروز بین ما و غرب درگرفته است، عفت و حیا به مهم‌ترین سنگر مبارزاتی ما با غرب تبدیل شده اند. ما با مفاهیم بلند برخاسته از مکتب وحیانی خودمان می‌توانیم در سطح بین‌المللی فرهنگ و تمدن اسلامی خود را مطرح کنیم.
 

در آخر علی بهادری جهرمی سخنگو و دبیر هیأت دولت گفت: تلاش شده در دولت سیزدهم نگاهی تمدنی و گفتمانی در تصمیم‌گیری و اقدام در حوزه‌های گوناگون داشته باشیم. فعالیت‌های عدالت‌محور از جمله این تلاش‌هاست. مناطق محروم همواره در نگاه عدالت‌محور دولت جایگاه خاصی دارند و سعی ما بر حمایت از آنها با وجود تمام مشکلات است. تعامل بین حاکمیت و مردم باید مستمر باشد مانند اوایل انقلاب با همان دیدگاهی که امام و رهبری به تعامل دارند. ما توجه به طبقات مستضعف و دهک‌های پایین جامعه در ادامه نگاه عدالت‌محور را در دستور کار خود داشته و داریم.

وی ادامه داد: ما می‌خواهیم تعامل با مردم و نگاه کلان و تمدنی را مانند اوایل انقلاب داشته باشیم چه در عرصه‌های داخلی چه در عرصه‌های بین‌المللی. ظرفیت‌های مردمی همواره از مهم‌ترین سرمایه‌های ما بوده و هستند و به خودمان امید داریم. امید داریم که هرچه هست در این آب و خاک است. ما امروز منتظر شرق و غرب نیستیم و با نگاه تمدن ساز خود در عرصه‌های مختلف روبه جلو درحال حرکت هستیم.

بهادری جهرمی تاکید کرد: ما در حوزه‌ها و عرصه‌های مختلف فرهنگی، اجتماعی، سیاسی و اقتصادی نگاهی کلان و تمدنی داریم و بجای اینکه در جهان مدرن حذف و حل شویم به اصول خود بازگشتیم. بجای اینکه شاه‌کلید را در آنسوی مرزها ببینیم به مردم و قدرت داخلی اعتماد کردیم. بزرگترین ترس دشمنان انقلاب اسلامی امروز همین نگاه متمدنانه و روحیه تمدن‌ساز انقلاب اسلامی است.

سپس اولین جایزه ملّی تمدن در بخش "چهره ماندگار مطالعات تمدنی" توسط وزیر محترم فرهنگ و ارشاد اسلامی به دکتر موسی نجفی اهدا شد.
 

موسی نجفی، رئیس پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی که با عنوان چهره ماندگار حوزه مطالعات تمدنی مورد تقدیر قرار گرفت ضمن سخنانی کوتاه در این مراسم گفت: مرحوم مطهری معتقدند انقلاب اسلامی یک انقلاب استثنایی است. احتمالا، تمدنی هم که از این انقلاب استثنایی برخواهد خاست هم استثنایی خواهد بود. نظریه پیوستگی که داشته باشیم می­توانیم تمدن گذشته اسلامی را به تمدن نوین اسلامی وصل کنیم. به نظر می­رسد این شاه­کلید بحث اصلی است. استاد مطهری کتاب خدمات متقابل اسلام و ایران را که نوشتند به برهه مهمی اشاره کردند، اما ما به دو دوره دیگر از این تعامل ایران و اسلام هم باید اشاره کنیم. یکی در قرن دهم و حکومت صفویه است و دیگری هم امروز است. ما باید یکبار دیگر این تعامل اسلام و ایران را نگاه کنیم. نه نظریه ملت در ایران سکولار است و نه لزومی دارد که این نظریه را کنار بگذاریم و بگوییم حتما امت هستیم. این اشتباه است. چگونه می­توان این دو را جمع کرد؟ نظریه تمدنی، یک نظریه بین­المللی است و نظریه ملت یک نظریه هویتی است؛ چطور بین هویت و ملت و تمدن جمع بزنیم؟ به نظر فقط در اسم من از الگوی انقلاب فرانسه می­توان استفاده کرد که یک انقلاب بین­المللی و منادی حقوق بشر و لیبرالیسم اما به نام ملت فرانسه بود. قرارداد وستفالی 1648 را که نگاه کنید می­بینید فرانسه یک کشور درجه دو است، اما با انقلاب فرانسه هم نام ملت فرانسه بین‌­المللی شد و هم یک کشور درجه یک اروپایی شد. انقلاب اسلامی هم به همین­گونه یک انقلاب بین‌­المللی و متمدنانه اما به نام ایران است و مسلما ما با بقیه کشورهای اسلامی در یک عرض قرار نداریم. کشورهایی که در مرحله نهضت هستند و هنوز نظام سیاسی آنها اسلامی نیست، نمی­‌توانند با کشوری که از مرحله نظام به مرحله تمدن می­رود مساوی باشند. از این جنبه، به نظر می­‌آید ما از سایر کشورهای اسلامی مقداری جلوتر هستیم و از گفتن این هم نباید ترسید که فلان کس در فلان کشور ناراحت شود. ایران به خاطر انقلاب اسلامی در یک وضعیت پیشتازی خاصی قرار دارد که می­تواند برای جهان اسلام الگو باشد.

در پایان دومین همایش ملی انقلاب اسلامی و افق تمدنی آینده از سرآمدان حوزه مطالعات تمدنی و مقالات برگزیده حوزه تمدن تقدیر و تشکر به عمل آمد.
برگزیدگان: 
مرحوم دیانی 
مرحوم مجتهدی  حجت الاسلام بابایی
 دکتر همایون و دکتر مطهرنژاد
 حجت‌الاسلام رهدار حجت الاسلام غلامی
دکتر خیامی
دکتر دنیوی
دکتر نوروزی
دکتر صادقی
دکتر عبدالحمید